De Kracht van onzekerheid

Het onzekere leven:

Het leven is nu eenmaal geen uitgestippeld pad, het bestaat uit obstakels, heuvels en soms zelfs diepe dalen. Kortom het leven is erg onzeker. Toch proberen wij mensen veel zekerheden in ons leven aan te brengen, want we denken dat dat ons een prettig en rustig gevoel geeft. Deels is dat waar. Weten waar je aan toe bent, geeft je een prettig gevoel, je hoeft je op dat moment namelijk geen zorgen te maken over wat er anders kan gaan. Dit prettige gevoel is een “schijnzekerheid” en heeft betrekking op korte termijn denken.

Het tegenovergestelde is onzekerheid. Accepteren dat je niet precies weet hoe jouw leven eruit gaat zien in de toekomst is iets wat maar weinig mensen echt willen. Veel mensen kunnen dat ook niet, omdat ze jaar in jaar uit hetzelfde hebben gedaan en vast zijn geroest door eigengemaakte gebruiken en gewoontes. Hoe langer je dit volhoudt, hoe moeilijker het wordt je gewoonten te veranderen.

De theorie:

Onzekerheid wordt in de literatuur veelal omgeschreven als een onprettige situatie waar wij als mensen een reactie op geven. Die reactie is vaak een vlucht of vecht reactie. In het boek Time to Act van Jansen en Batink staat: ‘We hebben geleerd om te vechten of te vluchten voor alles wat we liever niet zouden willen ervaren. Stilstaan voelt hierdoor onverstandig en ongemakkelijk.’

Onzekerheid is een situatie waar wij liever niet aan denken, dus vluchten we daarvoor of vechten we ertegen door allerlei schijnzekerheden in te bouwen, zoals een vast contract bij energiemaatschappij, werkgever en het vaste hypotheekrente contract. Zeker het vaste contract bij werkgever en energiemaatschappij is echt niet zo vast als we denken. Een bedrijf kan failliet gaan, je werkgever kan van je af willen en je het leven heel zuur maken. Wat er gebeurde met de vaste contracten bij de energiemaatschappijen hoef ik niemand meer uit leggen. Kortom zaken veranderen, schijncontracten maken het alleen maar moeilijker en pijnlijker om een dergelijke verandering te accepteren. Laat staan dat mensen na een ontslag ronde denken: ‘Wat heerlijk, ik kan een totaal andere weg in slaan en mijn focus opnieuw ontdekken.’ Dat hoor je de meeste mensen niet zeggen. Je kunt eerder een volgende reactie verwachten: ‘Ik heb 20 jaar lang mijn stinkende best gedaan voor dat bedrijf en dit is hoe ze me nu behandelen.’

Het is inderdaad vervelend om je baan te verliezen, daar kan ik uit ervaring over mee praten. Aan de andere kant is het leven nu eenmaal hard en willen werkgevers vooral winst maken. Daar kun je het niet mee eens zijn of boos over worden, maar daar heb je uiteindelijk alleen jezelf mee. Je komt door een dergelijke reactie niet vooruit, maar je blijft in je eigen pijn zitten en dan gaat pijn over in lijden. Zie het onderstaande voorbeeld.

De praktijk:

Herman heeft ruim 40 jaar gewerkt bij dezelfde werkgever. De laatste paar jaren heeft hij uitgekeken naar zijn pensioen. Dan is het zo ver en hoeft hij niet meer 5 dagen per week dezelfde route af te leggen naar zijn werk en weer terug naar huis. Herman heeft opeens heel veel vrije tijd, wat nu? Na een aantal weken komt hij tot de ontdekking dat hij niet weet wat nu te doen met al deze vrije tijd. Het grootste deel van de dag zit hij thuis voor de televisie en verder heeft hij maar weinig te doen.

Zijn vrouw werkt nog een aantal dagen in de week en stoort zich aan haar man die continue thuis zit. Herman heeft in werkelijkheid geen vrije tijd, maar tijd waar hij geen raad mee weet. Hij is niet gewend om in de toekomst te kijken en na te denken over zijn mogelijkheden. Hij heeft zich in het verleden als een soort slaaf geschikt naar de werktijden van zijn werkgever en ervaart daar nu de nadelige consequenties van. Hij is door zijn eigen patronen vast gelopen en het lukt hem op eigen kracht niet meer om los te komen en de situatie anders te bekijken en te benaderen.

Mijn vader deed het anders:

Het probleem met mensen als Herman is dat ze lange tijd een koers hebben gevaren die was gericht op schijnzekerheid. Maar die zekerheid houd ergens een keer op en wanneer dat gebeurt, kun je maar beter voorbereid zijn op onzekerheid, want in onzekere tijden liggen juist veel kansen.

Onzekere tijden zijn vaak best wel eng, omdat je namelijk niet weet wat er gaat en kan gebeuren. Die onzekere tijden gaan er sowieso komen, het gaat erom hoe je hier mee om kunt gaan. Praat maar eens met mensen die een eigen bedrijf hebben, die weten dat elk jaar, elk seizoen, elke maand weer anders kan zijn. Die weten dat ze hun bedrijfsplan dienen aan te passen op de vraag uit de markt, ze weten dat niks gegarandeerd is en dat je je dient te onderscheiden van de rest om geld te kunnen verdienen.

Mijn eigen vader was hier continue mee bezig. Eind jaren 90 had hij al lang in de gaten dat het lastiger ging worden om zijn melkveehouderij te runnen. Hij ging op zoek naar andere inkomsten.

Hij kocht kort na elkaar 2 huizen in Duitsland die hij en mijn moeder verhuurden als vakantiehuizen en daar verdienden ze nog aardig aan ook. Hij liet zich niet leiden door anderen, trok altijd zijn eigen pad, ging zonder dat hij daar mee bezig was tegen de stroom in. Achteraf gezien was hij niet bang voor onzekerheid, ik heb hem ook zelden gestrest gezien, blijkbaar wist hij dondersgoed dat het leven onzeker is. Door te anticiperen op kansen wist hij goed voor zijn gezin te zorgen, ik leer nog steeds van hem, terwijl hij in 2011 is overleden.